Archiwa tagu: Levy

Taksówka dla Ezego

Ale przecież to wszystko już było i doprawdy: nie powinienem się aż tak bardzo przejmować. W 1997 roku ówczesny prezes Tottenhamu Alan Sugar zapłacił nawet Emmanuelowi Petit za taksówkę, którą ten zamiast do hotelu pojechał do domu Arsene’a Wengera, by ze swoim dawnym szefem z Monaco dopiąć podpisanie kontraktu z Arsenalem. Podobnie było w sierpniu 2013 roku, kiedy sprowadzany z Anży Machaczkała Willian przeszedł nawet w Tottenhamie badania lekarskie, ale medialny hałas wokół jego przyjazdu sprawił, że podkupiła go Chelsea, a Jose Mourinho wygłaszał następnie dobre rady dla rywali, by podobne transakcje prowadzili w większym sekrecie.

Wszystko już było, łącznie z uprzejmym pismem, jakie przechodzący z Barcelony do Milanu Rivaldo wysłał do Daniela Levy’ego i Glenna Hoddle’a, a ci opowiadając o tym publicznie narazili się na śmieszność, bo zostali w ten sposób twarzami klubu, w którym zamiast piłkarza klasy światowej pojawia się podpisana przezeń kartka papieru. Na liście transferowych fiask Tottenhamu mamy też spóźnione o kilka minut w ostatnim dniu okienka transferowego latem 2012 r. dopięcie umowy z Porto o Joao Moutinho, niepodpisany w 2019 r. kontrakt z Paulo Dybalą, z którym nie dogadano się w kwestii praw do wizerunku, niepoważną ofertę złożoną Aston Villi za Jacka Grealisha – chociaż tyle, że niepowodzenie z transferem Saidiego Berahino z WBA skłoniło klub do sprowadzenia z Bayeru Leverkusen pewnego obiecującego Koreańczyka.

Co łączy te sprawy, oprócz dość oczywistej – i stosującej się także do Eberechiego Eze – kwestii, że piłkarz, którego Tottenham chciał kupić, zwyczajnie wolał kontynuować karierę gdzie indziej? Bądźmy zresztą uczciwi: dla Petita czy Williana (o Grealishu, który miał wkrótce przejść do Manchesteru City, nie wspominając…) decyzja o nieprzejściu do Tottenhamu okazała się słuszna. I zapewne słuszna będzie również w przypadku Eze, bo dzięki takiemu wzmocnieniu Arsenal umocni swoją pozycję wśród faworytów do wygrania Premier League w tym sezonie.

Otóż łączy te sprawy kunktatorstwo prezesa Levy’ego, który – z pewnością kierując się szlachetnymi pobudkami pilnowania klubowych finansów – pozwala, by transferowy cel wymknął mu się z rąk. Mimo iż od zakończonej niepowodzeniem próby wykupienia z Nottingham Forest Morgana Gibbsa-White’a minęło aż 28 dni, a od kontuzji Jamesa Maddisona – dni 17, do poważnych rozmów z Crystal Palace przystąpił dopiero 9 dni temu. Zgoda: karty miał nienajlepsze, sprzedawca wiedział (po rozmowach z Gibbsem-Whitem), że ma pieniądze i (po kontuzji Maddisona) że jest zdesperowany. Ale zdesperowanemu po kontuzji Havertza Arsenalowi sfinalizowanie transakcji zajęło kilka godzin. Dziś, kiedy o każdym ruchu transferowym klubowe źródła i agenci zawodników informują Fabrizio Romano i jemu podobnych niemal w czasie rzeczywistym, nie da się przeprowadzać transakcji tak, jak chciałby to robić Daniel Levy.

Co w tym wszystkim najsmutniejsze: pieniądze będzie musiał wydać i tak, choćby dla uspokojenia rozwścieczonej bazy kibicowskiej. Problem w tym, że nie znajdzie już na rynku piłkarza tej klasy, co Eberechi Eze – dzięki swojej fantazji i kreatywności tak bardzo pasującego do klubowego etosu. W sumie to też już było, już raz na tym blogu pisałem tekst pod tytułem „Miałeś, Daniel, złoty róg”, zastanawiając się, czy piejący w dramacie Wyspiańskiego kogut nie pochodził aby z klubowego herbu. W „Weselu”, mimo rozpaczliwych wołań Jaśka, nikt się nie zbudził – i tutaj też tak będzie.

Żegnaj, Ange. Trzeciego sezonu nie będzie

Na większy tekst przyjdzie czas – w sumie zresztą zawsze chciałem go napisać, bo droga życiowa Ange’a Postecoglou jest w świecie współczesnego futbolu jedną z najciekawszych. Na razie powiem tylko jeszcze raz coś, co w sumie już mówiłem i pisałem w ostatnich dniach, pytany i niepytany: patrząc po ludzku, zwolnienie trenera, który wygrał właśnie dla klubu europejski puchar i zapewnił mu awans do Ligi Mistrzów, a przy tym na powrót zjednoczył tym triumfem kibiców i piłkarzy, jest zwyczajnie nieprzyzwoite. Owszem, być może za parę miesięcy trzeba byłoby to zrobić i tak, gdyby zespół nadal przegrywał w lidze, a kolejni rywale znów obnażaliby taktyczną naiwność Postecoglou – ale teraz należało jednak pozwolić mu pracować dalej, w celu zminimalizowania ryzyka wspierając zmianami w sztabie szkoleniowym i medycznym.

No ale współczesny futbol nie jest światem, w którym takie kategorie jak przyzwoitość mają jakiekolwiek znaczenie. Daniel Levy uznał, że lepiej nie powielać błędu, który Jim Ratcliffe popełnił z Erikiem Ten Hagiem: że trzeba działać natychmiast i dać nowemu szkoleniowcowi (czy będzie nim Thomas Frank?) czas na przepracowanie z drużyną okresu przygotowawczego oraz dopięcie transferów. Że oceniając miniony sezon, nie można kierować się wyłącznie emocjami, jakkolwiek byłyby silne. Niby nie jest to pierwszy przypadek w czasach rządów Levy’ego, że prezes gra va banque – ale chyba nigdy dotąd nie postawił takich stawek, bo żadna inna jego decyzja (łącznie ze zwolnieniem wypalonego jednak po przegranym finale Ligi Mistrzów Mauricio Pochettino) nie szła aż tak bardzo wbrew emocjom ludzi, dla których słowo „klub” nie ogranicza się do jedynie do tabelki z liczbami.

Jasne: te liczby były bezlitosne. Zarówno plaga kontuzji, jak plaga ligowych porażek (w oficjalnym komunikacie klub wylicza: 78 punktów w ostatnich 66 meczach) i najgorsze w dziejach miejsce w tabeli Premier League to coś, na co prezes z pewnością może się powołać. Pewnie zakłada również, że następca Postecoglou lepiej poradzi sobie z koniecznością walki na dwóch frontach – w lidze i w pucharach. Zobaczymy. Kibic Tottenhamu musi życzyć – jemu i sobie – by tym razem się nie pomylił.

O tym jednak będzie jeszcze czas dyskutować. Na razie trzeba po prostu dziękować człowiekowi, który przez minione dwa lata mówił o futbolu i życiu tak pięknie, że tak bardzo chciało się go słuchać i tak bardzo chciało się oglądać mecze jego drużyny. Ange Postecoglou zostawia po sobie masę niebywałych wspomnień – od fenomenalnego początku, naznaczonego pieśnią „I’m Loving Big Ange Instead” i obroną ustawioną na środku boiska podczas meczu z Chelsea, po szczęśliwy koniec w Bilbao i paradę z udziałem ponad dwustu tysięcy fanów w północnym Londynie.

„Jesteśmy na zawsze połączeni” – napisał do fanów Spurs na pożegnanie, a w moim przypadku to połączenie ma charakter szczególny: dwa lata temu dostałem na urodziny trenera, dziś na urodziny trenera straciłem. Nie zapomnę go nigdy, nie tylko dlatego, że nie wierzę, by następca zdołał wyzwolić w nas to poczucie wspólnoty i więzi, wzruszenia i szczęścia, nadziei i dumy, które stały się naszym udziałem tych kilkanaście dni temu po finale Ligi Europy.

Tottenham wygrywa Ligę Europy, czyli rzecz o trenerze, który dotrzymał słowa

Tak naprawdę to nie wiem, co się pisze w takiej sytuacji. Może Tolkien by wiedział – człowiek, który potrafił jednak znaleźć szczęśliwą puentę dla opowieści, co do której wszystko zapowiadało, że skończy się straszliwą katastrofą. Kto wie zresztą, jak to z tym szczęśliwym zakończeniem ostatecznie będzie. Może prezes Levy po namyśle uzna, że nadszedł czas, by Ange Postecoglou, australijski Gandalf, którego mądre rady pozwoliły drużynie wypełnić powierzoną misję – mógł spokojnie odpłynąć z Szarej Przystani.

Chociaż tyle dobrze, że nie muszę wiele pisać o meczu, w dziejach finałów europejskich pucharów plasującego się z pewnością w czołówce najbrzydszych i najnudniejszych. Sami przecież widzieliście, jak to wyglądało – zwłaszcza w drugiej połowie, bo w pierwszej Tottenham szukał jednak sposobów na strzelenie bramki, oczywiście na tyle ostrożnie, by się zanadto nie narazić na kontrę rywala. 27 procent posiadania piłki. 61 procent celnych podań – szokująca statystyka. Jeden celny strzał. Jedna w miarę składna akcja, choć i tak po fazie kilku przebitek w środku pola, z dobrym ruchem Bentancura odnajdującego przestrzeń po lewej stronie, dośrodkowaniem Sarra i tym czymś, co ostatecznie okazało się golem na miarę zwycięstwa, a co było syntezą gapiostwa Luke’a Shawa i szczęścia Brennana Johnsona (wierzyć się nie chce, ale była to już osiemnasta bramka Walijczyka w sezonie). Mnóstwo ciężkiej, a po godzinie gry już desperackiej wręcz pracy w defensywie. Przejście na grę trójką obrońców – dołożenie do heroicznie broniących Romero i Van de Vena, jeszcze Kevina Danso. W sumie to nie gol Johnsona był zresztą najważniejszym momentem tego meczu, ale interwencja Micky’ego Van de Vena, wybijającego piłkę z pustej bramki, po fatalnym, co tu kryć, błędzie Vicario i uderzeniu Hojlunda. No, może jeszcze obronę Vicario uderzenia Shawa z 96. minuty też wypadałoby wspomnieć… w tym sezonie Włoch zachowujący czyste konto to naprawdę rzadki ptak.

Było tych rzadkich ptaków więcej. Zdyscyplinowany Bissouma i opanowany Bentancur – wiedzieliśmy po kontuzjach Maddisona, Kulusevskiego i Bergvalla, że departamentu kreacji w tym meczu Tottenham mieć nie będzie, ale obaj pomocnicy i biegający przed nimi Sarr nadrabiali brak polotu wybieganiem. Rzadkim ptakiem był też Richarlison, zdrów na tyle, by zacząć spotkanie od pierwszej minuty i dopóki starczyło mu sił – czyli przez jakąś godzinę – udanie wspierający Udogiego w boju o dominację po lewej stronie z Diallo; decyzja o tym, że to Brazylijczyk, a nie Son, wyjdzie w pierwszym składzie była jedyną kadrową niespodzianką, ale dalibóg: tym razem Postecoglou wiedział, co robi.

Angeballu nie przypominało to oczywiście w najmniejszym stopniu. Nie przypominało to też nic związanego z klubowym etosem odważnej i ofensywnej piłki, którego ciążenie sprawiało, że tak źle widzianym szkoleniowcem był tu niedawno hiperpragmatyczny Jose Mourinho. Najbardziej niebezpieczne dla United były – oprócz stałych fragmentów, rzecz jasna – długie piłki do Solankego i Richarlisona. Straty i wykopy na oślep mnożyły się podobnie jak zbyt chyba pochopne interwencje sędziego Zweiera. 

Patrząc na ten chaos trudno było nie mieć wrażenia, że ważniejsze rzeczy dzieją się na trybunach, gdzie kilkanaście tysięcy fanów Spurs potrafiło zagłuszyć kibiców bardziej utytułowanych rywali. W sumie to oni byli tutaj najważniejsi; Ange Postecoglou mówił o tym jeszcze przed meczem, że piłkarze i trenerzy przychodzą i odchodzą, a my zostajemy z klubem na całe życie. Na zwycięstwo w europejskim pucharze ludzie związani z Tottenhamem czekali 41 lat, a na jakikolwiek triumf w pucharach – lat 17. Jasne: trudno to porównywać z dekadami oczekiwania fanów Newcastle (wygrali Puchar Ligi po siedemdziesięcioletniej przerwie), a zwłaszcza Crystal Palace (ubiegłotygodniowy triumf w Pucharze Anglii to pierwsze trofeum w dziejach klubu), ale i tak niektórzy fani Tottenhamu nie mieli w całym swoim życiu drugiej takiej nocy.

Szykując się do krótkiej rozmowy o Postecoglou w przedmeczowym studiu Polsat Sport, przypomniałem sobie swój pierwszy tekst na jego temat – prezentację przybysza z dalekiego kraju, który arkanów futbolu uczył się od przebywającego akurat w Melbourne Ferenca Puskasa, ale przede wszystkim od ojca, greckiego migranta, który po nocy budził młodego Ange’a, by mogli razem obejrzeć transmisję meczów z Europy – owszem, były wśród nich także występy Tottenhamu z Glennem Hoddlem w składzie. „Czasami zapominamy o tym, czym jest sport – wspominał później tamte wspólnie spędzone chwile. – Nie chodzi o wygraną lub przegraną, ale o więzi, które tworzy. O to, że łączy ludzi, miasta i kraje. I że łączy rodziców z ich dziećmi”. Niezwykła rzecz, ale teraz na pomeczowej konferencji powtórzył niemal słowo w słowo frazy, które wówczas cytowałem: o ojcu, którego głos cały czas słyszy w swojej głowie i którego widzi, kiedy tylko patrzy w lustro, bo staje się do niego coraz bardziej podobny.

Stawką tego meczu nie były więc pieniądze, jakie da w przyszłym sezonie co najmniej osiem meczów w Lidze Mistrzów, a do tego jeszcze występ w Superpucharze Europy – choć prezes Levy skrupulatnie je policzy, rzecz jasna. Stawką tego meczu nie było też uratowanie twarzy po katastrofalnym sezonie – bo tak naprawdę po tych 21 porażkach ligowych, jakże często wynikających z obnażenia zbyt naiwnej taktyki Postecoglou, uratować się jej nie da. I może w gruncie rzeczy dobrze, że Tottenham sięgnął po Puchar w takim właśnie, kompletnie nieefektownym stylu, ciężką pracą i solidnością w defensywie, bo zaprzeczył w ten sposób stereotypowi byciu „spursy” – miłych i fajnych chłopaków, którym tak naprawdę niezwykle łatwo nakopać.

Bo przy okazji stało się coś ważniejszego: narracja się zmieniła jak wiatr nad Minas Tirith. Futbol nie jest okrutny, a Tottenham się nie wywrócił na ostatniej prostej, ba: w ogóle się nie wywrócił. Postecoglou, jak zwykle, wygrał coś w swoim drugim sezonie, a wśród szpil, jakie w chwili triumfu miał okazję wbić swoim krytykom, było wypomnienie prezesowi Levy’emu frazy, że w przeszłości sięgał po trenerów od wygrywania, ale to nie działało, więc zdecydował się na Ange’a; „Chłopie, ja jestem trenerem od wygrywania, wygrywałem wszędzie, gdzie pracowałem, wygrywałem seryjnie” – mówił w Bilbao Australijczyk. I miał rację.

Na razie nie wiemy, co przyniesie przyszłość i kto będzie trenerem Tottenhamu w przyszłym sezonie. Ale po tym wieczorze w Bilbao to nagle przestało być takie ważne. „Que sera sera”, to były ostatnie słowa Ange’a Postecoglou do dziennikarzy. Co ma być to będzie – a na razie jest całkiem spory puchar w gablocie.

PS Tyle się mówi – i słusznie – niedobrych rzeczy o tzw. mediach społecznościowych, ale w ciągu tych paru godzin po meczu dostałem za ich pośrednictwem całe mnóstwo dobrych słów i gratulacji. Za wszystkie bardzo dziękuję, to ogromnie miłe, ja naprawdę nie wiem, co się robi w takiej sytuacji.

Moje życie ze szczególnym uwzgędnieniem odejścia Harry’ego Kane’a z Tottenhamu

1. Tak naprawdę nie jestem z siebie dumny. Żyję na planecie postępującej klimatycznej katastrofy. Żyję na kontynencie, w którym półtora tysiąca kilometrów od mojego domu toczą się krwawe walki i do którego przez morze płyną wciąż szukający lepszego życia migranci. Żyję w kraju toczonym przez plemienny spór, w którym poziom wzajemnej nienawiści zdaje się czasem przekraczać tę znaną mi z trybun. Znam wiele instytucji i ludzi pokiereszowanych przez pandemię. Niejedna bliska mi osoba naprawdę nie ma się dobrze, a ja pośrodku tego wszystkiego mierzę się z poczuciem końca świata, bo jakiś piłkarz postanowił zmienić klub?!

2. Jasne: chodzi o klub, któremu kibicuję niemal całe życie, i piłkarza, który spędził w nim niemal całe życie, przechodząc wszystkie szczeble, od zespołów chłopięcych do pierwszej drużyny. Jasne: chodzi o piłkarza, który strzelił dla niego rekordowe 280 bramek, miał 64 asysty, rozegrał 435 spotkań – w tzw. dzisiejszych czasach, kiedy tego typu wierność jednemu zespołowi jest niemal niespotykana, trudno sobie wyobrazić, by ów rekord miał kiedykolwiek zostać pobity. Mówiąc wprost: chodzi o najwybitniejszego piłkarza w historii klubu i to w dodatku wychowanka, drugiego takiego nie będzie.

Jasne: pamiętam nie tylko jego fenomenalne mecze i niebywałe gole, ale też swoje własne życie upływające w ich cieniu; kiedy on zaczął siadać na ławce pierwszej drużyny, ja z pewnością nie byłem jeszcze siwy i zmieniałem pieluchy pierwszemu dziecku; pamiętam, gdzie byłem, gdy stawał w bramce na ostatnie minuty meczu z Asterasem, gdzie zastały mnie wieści o strzelonym Arsenalowi golu w masce, i co robiłem, kiedy dawał koncert gry Manchesterowi City. Jasne: napisałem o nim rozdział w nowej książce w gruncie rzeczy tak, jakby miał się nigdzie nie ruszyć (choć zostawiając przecież ostrożnościowe furtki). Jasne: chodzi o piłkarza, który był dla klubu skarbem nie tylko ze względów sentymentalnych (a także marketingowych, bo chodziło również o kapitana i najlepszego strzelca w historii reprezentacji Anglii), ale i z powodów sportowych; Harry Kane ze względu na swoją skuteczność i inteligencję, na gole zdobywane głową i nogami, z pola karnego i z dystansu, ale także ze względu na precyzję dalekich podań i liczne asysty, słusznie jest uważany za jednego z najlepszych w świecie i z perspektywy neutralnego kibica można by się zastanawiać jedynie nad tym, dlaczego zostawał w Tottenhamie tak długo.

3. Bo przecież naprawdę było mnóstwo okazji, żeby się z perspektywą tego odejścia oswoić. Nie tylko dlatego, że za mojego kibicowskiego życia musiałem się już godzić z opuszczeniem Tottenhamu przez Hoddle’a, Gascoigne’a, Linekera, Klinsmanna, Ginolę, Sola, ekhem, Campbella, Carricka, Berbatowa, Bale’a, Modricia i tylu innych. Także dlatego, że – wspomniałem o tym również w książce „Stałe fragmenty”, której premiera już za trzy tygodnie – przez ostatnie sezony Tottenham nie dawał Kane’owi żadnych argumentów za pozostaniem: po zwolnieniu przed czterema laty Mauricio Pochettino i późniejszych chaotycznych decyzjach (z zatrudnieniem Nuno Espirito Santo jako przykładem najbardziej chyba kuriozalnym), po dymisji Antonio Conte i dyrektora sportowego Fabio Paraticiego, po zatrudnieniu na posadzie szkoleniowca niesprawdzonego dotąd w Premier League Australijczyka Ange’a Postecoglou i po imponujących inwestycjach innych klubów (tak kochany przez Kane’a i fanów Spurs Pochettino przyjął ofertę Chelsea), nic nie wskazuje na to, by dystans między tą drużyną a angielską czołówką miał się stać mniej przytłaczający. Owszem: w ostatnich miesiącach Kane wciąż strzelał gola za golem, ale wiosną 2023 roku wydawało się, że w całym Tottenhamie jest jedynym dobrze wykonującym swoją pracę. Nawet na okres przygotowawczy do zaczynającego się dziś sezonu Premier League, oprócz jego transferowej sagi rzecz jasna, rzuciły się cieniem odwołany z powodu ulewy mecz z Leicester w Bangkoku (względy marketingowe takich wyjazdów są zrozumiałe, ale czy naprawdę muszą się odbywać w porze monsunowej?) i zmiana rywala sparingu w Singapurze z Romy na miejscowych słabeuszy. Przyjście Postecoglou wydaje się wprawdzie odświeżające, a styl, jaki drużyna prezentowała w meczach towarzyskich, nawiązywał w końcu do najlepszych klubowych tradycji, ale styl to przecież nie wszystko. Harry Kane ma 30 lat, czas ucieka, z każdym kolejnym sezonem ma coraz mniej szans na wygranie czegokolwiek – w tym roku Tottenhamu zabraknie w europejskich rozgrywkach, a Bayern, do którego się przenosi, walczyć będzie o triumf w Lidze Mistrzów; jeśli Anglik zadebiutuje jutro w superpucharze Niemiec, pierwsze trofeum może zdobyć już pierwszej doby. Doprawdy: patrząc czysto racjonalnie, nie można było znaleźć żadnych argumentów za jego dalszym pozostawaniem w środowisku, które go wychowało. W Bawarii zarobi dwa razy więcej, stanie się najjaśniejszą gwiazdą ligi, zdobędzie mistrzostwo kraju, a i o Ligę Mistrzów będzie walczył z regularnością będącą z pewnością poza zasięgiem dotychczasowego pracodawcy.

4. Chętnie przyznaję w tym miejscu, bo często Daniela Levy’ego krytykowałem i bo wkurza mnie fakt, że unika konfrontacji z mediami: prezes Tottenhamu bronił interesów swojej firmy jak lew, nie kogut. Jasne, że na ocenę jego prezesury rzutować będzie także utrata takiego skarbu, jak Kane, ale wydarzenia tego lata są już tylko konsekwencją błędów z przeszłości, kiedy skupiony na budowie stadionu Levy nie wsparł w kluczowym momencie Pochettino, a potem roztrwonił kolejne lata z futbolem reaktywnym spod znaku Mourinho i Conte. Trzeba podkreślić, że o sprzedaniu klubowej ikony do któregoś z angielskich rywali nie chciał słyszeć. Bayernowi nie dał sobą pomiatać, na agresywne i publiczne próby kaperowania zawodnika reagował ignorowaniem kolejnych dedjalnów i odrzucaniem niesatysfakcjonujących ofert. Za piłkarza 30-letniego, mającego zaledwie rok do końca kontraktu i niekwapiącego się do jego przedłużenia, wycisnął sumę imponującą, do ostatnich godzin negocjując jak najlepsze warunki umowy. To Alex Ferguson powiedział kiedyś, a propos transferu Berbatowa, że dobijanie targu z Levym było dlań bardziej bolesne niż operacja biodra – z perspektywy Tottenhamu wygląda to, rzecz jasna, zupełnie inaczej. A umowę dopina się, nawet jeśli na dwa dni przed pierwszym meczem drużyny w Premier League, co z pewnością nie jest optymalne, to na trzy tygodnie przed zamknięciem okienka transferowego; jest jeszcze sporo czasu, by zarobione pieniądze ponownie zainwestować. Zresztą: równolegle z umową Bayern-Tottenham Chelsea i Liverpool biją się o wartego podobną kwotę Caicedo z Brightonu; duże zakupy wymagają dużo czasu.

Podkreślam również, bo w świecie współczesnego futbolu to rzadkość: Harry Kane przez wszystkie te niespokojne tygodnie zachowywał się wzorowo. Żadnych strajków i spóźnień, żadnej presji na klub. Arcyprofesjonalna postawa na treningach i meczach oraz jasny sygnał: jeśli strony się nie porozumieją, zostanie jeszcze jeden rok i będzie robił wszystko, żeby bliski jego sercu Tottenham radził sobie jak najlepiej. Naprawdę, takich zwierząt nie ma, nie tylko w dzisiejszej piłce. Ileż to razy, przy pełnej świadomości, że żaden zawodnik nie powinien być większy od klubu, kibice Spurs mieli poczucie, że w gruncie rzeczy to klub nie dorasta do klasy Kane’a i że zamiast wymalowania mu pamiątkowego muralu mógłby po prostu stworzyć mu normalne warunki pracy?

5. Dzisiejsza piłka, skądinąd, jest światem ciągłej zmiany. Odejścia piłkarzy i sprowadzanie w ich miejsce nowych są potrzebne, by nadawać drużynom nową dynamikę. Wiedział to sir Alex Ferguson, żegnający się bez żalu z kolejnymi wielkimi i zasłużonymi gwiazdami, wie to Pep Guardiola (nie wiedział, niestety, Pochettino albo nie dość mocno akcentował to rozmowach z Levym jakieś pięć sezonów temu…). Ange Postecoglou od pierwszych dni w Londynie sprawiał wrażenie, że wyobraża sobie życie bez Kane’a i prosił tylko, by nie przeciągać sprawy w nieskończoność; w czasie sparingu z Barceloną, kiedy Harry odpoczywał po wcześniejszym o dwie doby meczu z Szachtarem, nowi podopieczni Australijczyka momentami grali futbol niebywałej jakości, aż się nie chciało wierzyć, że byli to ci sami ludzie, na których nie dało się patrzeć w ostatnich miesiącach pracy Contego. 

Z pewnością można więc na odejście Kane’a patrzeć bez paniki i myśleć, w jaki sposób spożytkować uzyskane dzięki niemu pieniądze – na środku i bokach obrony przydałoby się przecież więcej jakości, a i w przedniej formacji Richarlison (lider brazylijskiej ofensywy – przypomnijmy jego grę na mundialu i świetną formę w Evertonie…) pogodzi się z tym, że do Alejo Veliza dołączy mu wkrótce jeszcze jakiś konkurent.

6. Wszystko to są jednak tematy na inny tekst. Bo przecież ja nie jestem klubowym prezesem, mającym poczucie, że właśnie zrobił świetny interes. Nie jestem trenerem, u którego system zawsze będzie ważniejszy od jednostki. Jestem kibicem i wyznawcą wiary w sport, w którym oprócz pieniędzy i pucharów chodzi o coś jeszcze – a tu już się sprawa komplikuje.

Wczoraj, kiedy przez niemieckie i angielskie media przetaczały się informacje, że Kane się waha, nie brakowało takich, którzy zaczęli stawiać pytania najważniejsze: czy miarą udanej kariery są jedynie medale w gablocie i miliony na koncie, czy może jeszcze coś? Czy obsesja ciągłej drogi na szczyt nie bywa niszcząca, zwłaszcza jeśli po drodze czyha tyle porażek? Jak zważyć na szali ekscytację związaną z rekordowym transferem i fenomenalnym kontraktem, oszałamiającą prowizją dla reprezentującego interesy Kane’a brata, przeprowadzką, perspektywami pobytu w superklubie, i komfort najbliższych (czwarte dziecko Harry’ego i Kate urodzi się w ciągu dwóch tygodni, a pierwsze za kilkanaście dni zacznie szkołę)? No i wreszcie: jaką lekcją dla nas wszystkich byłoby pozostanie jednego z najlepszych piłkarzy świata przez całą karierę w jednym klubie?

Wdzięczny jestem Harry’emu Kane’owi nie tylko za tych kilkanaście lat, podczas których tyle razy śpiewałem na całe gardło „On jest jednym z nas”. Wdzięczny jestem także, że za tych kilkanaście godzin, w trakcie których pozwolił wybrzmieć tym pytaniom, niezależnie od tego, jaką decyzję ostatecznie podjął. Na niektóre miałem zresztą własną odpowiedź zanim okazało się jasne, że odchodzi: duszy klubu nie da się wycenić nie dlatego, że to Harry Kane ją usoabiał. Uosabiam ją przecież ja. I dziesiątki tysięcy podobnych mi fanów, nawet jeśli przez całe życie przychodzi nam się zmagać z nietrafionymi decyzjami klubowego zarządu.

7. A co będzie dalej? Dalej będzie tak, jak było. Będę kibicował drużynie, która najprawdopodobniej nigdy niczego nie wygra, choć wśród tylu klęsk i rozczarowań dała mi (także dzięki Harry’emu Kane’owi) nieco chwil szczęścia. Przestanę Kane’a obserwować w mediach społecznościowych, tak jak zrobiłem z Pochettino, żeby rzadziej rzucał mi się w oczy. Nie zapomnę tego, co było dobre, ale nie zaskorupię się w rozpamiętywaniu. Co oczywiste: nie zgorzknieję. Samemu zaś piłkarzowi zadedykuję ukochany wiersz Kawafisa w przekładzie Zygmunta Kubiaka, tak jak to robiłem, kiedy odchodzili inni. Tak naprawdę wiem przecież, że na monachijskich boiskach trawa nie jest bardziej zielona.

Powiedziałeś: „Pojadę do innej ziemi, nad morze inne

Jakieś inne znajdzie się miasto, jakieś lepsze miejsce. 

Tu już wydany jest wyrok na wszystkie moje dążenia 

i pogrzebane leży, jak w grobie, moje serce. 

Niechby się umysł wreszcie podźwignął z odrętwienia. 

Tu, cokolwiek wzrokiem ogarnę, 

ruiny mego życia czarne 

widzę, gdziem tyle lat przeżył, stracił, roztrwonił”. 

Nowych nie znajdziesz krain ani innego morza. 

To miasto pójdzie za tobą. Zawsze w tych samych dzielnicach 

będziesz krążył. W tych samych domach włosy ci posiwieją. 

Zawsze trafisz do tego miasta. Będziesz chodził po tych samych ulicach 

Nie ma dla ciebie okrętu – nie ufaj próżnym nadziejom – 

nie ma drogi w inną stronę. 

Jakeś swoje życie roztrwonił 

w tym ciasnym kącie, tak je w całym świecie roztrwoniłeś.

Księżyc nad Hotspur Way

Z czasów, w których słuchałem jeszcze obecnego dzisiaj na trybunach St. James’s Park Stinga pamiętam piosenkę o wampirze, który musi kochać to, co niszczy i niszczyć to, co kocha. Nawet jego opis – oczy bestii, twarz grzesznika, dłonie księdza – zdaje się pasować do Daniela Levy’ego, a wrażenie to wzmacnia jeszcze fakt, że unika pokazywania twarzy w ciągu dnia, czyli konfrontowania się z coraz bardziej nieprzyjemnymi pytaniami dziennikarzy i kibiców. Wie, że to, co robi, jest złe, ale wciąż to robi: niszczy klub, który (akurat tutaj mu wierzę, kibicował mu, zanim postanowił na nim zarobić) kocha.

Można oczywiście dzisiejszy kolaps – Tottenham przegrał z Newcastle 6:1, po dwudziestu minutach było 5:0 – próbować tłumaczyć taktyczną naiwnością tymczasowego trenera, który po kilkunastu miesiącach ustawiania drużyny przez Antonio Conte w systemie 3-4-3 postanowił nagle przejść na czwórkę z tyłu. Ale przecież wcześniej ktoś podjął decyzję, że po – zrozumiałym, rzecz jasna, w świetle konfrontacyjnej mowy na jego ostatniej konferencji prasowej – zwolnieniu Conte, powierzy drużynę jego asystentowi, mimo iż jedyna samodzielna przygoda tego ostatniego na ławce trenerskiej miała miejsce w Serie C i zakończyła się zwolnieniem. Sam przyjmowałem zresztą tę zmianę ustawienia z entuzjazmem, cieszyło mnie, że Cristian Stellini postanowił spróbować czegoś nowego, a tydzień treningów z zawodowymi piłkarzami, którzy w swoich reprezentacjach adaptowali się do niejednego systemu, to wystarczająco wiele czasu, by przygotować się do gry przeciwko Newcastle. Spóźnienie Romero przy Joelingtonie, a Perisicia przy Murphym w pierwszej minucie, gapiostwo Romero przy długiej piłce do wychodzącego za jego plecy Joelingtona pięć minut później, strata Sona w dziewiątej minucie nie były kwestią ustawienia, tylko koncentracji. Po tych dziewięciu minutach było 3:0. Po meczu.

Trudno też tę klęskę tłumaczyć nieobecnościami kontuzjowanych zawodników, bardziej pasujących do takiej taktyki – zwłaszcza Bentancura, który (o tym akurat jestem silnie przekonany) gdyby nie zerwał wiązadeł w kolanie, pomógłby jakoś Tottenhamowi doczołgać się do końca sezonu jeszcze pod wodzą Antonio Conte i to, kto wie, może nawet w walce o pierwszą czwórkę. Przecież ktoś jednak podejmował takie decyzje na rynku transferowym, po których nieobecność Urugwajczyka – i nieprzekonującego po przeprowadzce do Londynu, również kontuzjowanego Bissoumy – kazała Stelliniemu wrzucić do pierwszego składu, powierzając mu tym samym rolę niewinnego jagniątka z piosenki Stinga, młodziutkiego Pape Matar Sarra.

Nie można tej klęski zwalać wyłącznie na trenerów. A jeśli można na piłkarzy – z pewnością po części można, po tym, jak ich grę podsumował w pomeczowym wywiadzie kontuzjowany skądinąd w pierwszej połowie kapitan Hugo Lloris jako pozbawioną ambicji i pasji – to również znajdując pewną okoliczność łagodzącą. Owszem: są znakomicie opłacanymi profesjonalistami, których psim obowiązkiem jest danie z siebie wszystkiego przez dziewięćdziesiąt parę minut wśród nieprzychylnych trybun na deszczowej północy kraju, ale są również ludźmi funkcjonującymi na co dzień w pewnym otoczeniu. W pewnej, chciałoby się powiedzieć być może z nutą przesady, kulturze.

Jak ta kultura wygląda w ostatnich dniach i tygodniach? Dyrektor sportowy klubu podaje się do dymisji, bo z powodu nieprawidłowości popełnionych w poprzednim klubie ma zakaz pracy w futbolu przez trzydzieści miesięcy. Trenera nie ma, pożegnano go na dziesięć kolejek przed końcem sezonu, kiedy drużyna miała szansę awansu na trzecie miejsce – ale nie zdecydowano się na krok mający na celu uratowanie jeszcze tych rozgrywek i szybkie znalezienie fachowca, który mógłby utrzymać Tottenham w pierwszej czwórce. Wybrano demoralizujący dryf, wśród podgrzewających atmosferę spekulacji na temat kolejnych kandydatur na prawdziwego następcę Conte (który skądinąd również w ciągu tego sezonu, po części z przyczyn osobistych, nie przyczyniał się do ustabilizowania sytuacji). Wybrano niszczącą niepewność co do przyszłości, bo zarówno sytuacja kontraktowa poszczególnych zawodników, jak kwestia ich przydatności dla nowego zwierzchnika, musi w ostatnich dniach silnie zaprzątać głowę większości graczy pierwszego zespołu. Wybrano straszliwą niepewność zwłaszcza co do przyszłości klubowej ikony, Harry’ego Kane’a, który jeśli żywi jakieś sportowe ambicje, to dziś nie ma żadnych argumentów, by przedłużyć kończącą się za nieco ponad rok umowę z Tottenhamem.

Z Tottenhamem, w którym nie ma ani struktury (dyrektora sportowego, trenera pierwszego zespołu mężczyzn, a także drużyny kobiecej), ani – jeśli wolno sądzić zarówno po nazwiskach wymienianych jako potencjalni kandydaci na nowego trenera, jak i tych, którzy prowadzili drużynę po zwolnieniu Mauricio Pochettino – planu na przyszłość, ani w końcu tożsamości. Szukając trenera po wyrzuceniu José Mourinho, Daniel Levy mówił wszak o powrocie do klubowego DNA, po czym zatrudnił… Nuno Espirito Santo.

W gruncie rzeczy od jakiegoś czasu wszystko prowadziło do tej katastrofy. I porażka sprzed tygodnia z Bournemouth, gdzie drużyna wypuściła prowadzenie, a potem goniąc wynik również próbowała dość odważnego, ekhem, ustawienia, po czym dała się zaskoczyć w końcówce. I tamta kapitulacja z Southampton, zakończona tyradą Conte. I pucharowa klęska z Sheffield United. I letargiczne początki mnóstwa spotkań w tym sezonie. I prowadzące do utraty kolejnych goli błędy Hugo Llorisa (był podporą drużyny przez dekadę, ale dlaczego nie zdecydowano się znaleźć mu zastępcy zanim zaliczył ten regres?). Nieszczelność efektywnej przed rokiem obrony. Kryzys Sona, regres Kulusevskiego.

Ale tę łajbę rozhuśtano znacznie wcześniej. I wyżej niż poziom boiska.

Daniel Levy z wielu powodów zasłużył na pomnik w dzielnicy Tottenham. Z klubu bujającego się gdzieś w środku tabeli uczynił klub coraz częściej występujący w Champions League, a finansowo – w pierwszej dziesiątce najbogatszych na świecie. Na miejscu White Hart Lane wybudował najpiękniejszy stadion w Anglii, Tottenham Hotspur Stadium. Wybudował też najnowocześniejszy ośrodek treningowy w kraju, Hotspur Way. Dał pracę setkom ludzi. Pomógł rozwinąć podupadłą mocno część północnego Londynu. No i miał szczęśliwą rękę do jednego trenera, z którym przeżył piękną przygodę, zakończoną występem w finale Ligi Mistrzów. W ostatnich latach jednak – upojony tamtym sukcesem? zbyt niecierpliwy w drodze po kolejne? – popełnił mnóstwo błędów personalnych. Jonathan Wilson dał dziś rano w „Guardianie” oczywistą obserwację: zatrudnieni przezeń Mourinho i Conte sprawiali czasem wrażenie, jakby robili prezesowi łaskę, że tu pracują. Lo Celso, Ndombele, Richarlison – każdy kosztował powyżej pięćdziesięciu milionów funtów i żaden nie okazał się wart tych pieniędzy (Richarlison może się jeszcze odbije, co do tamtych dwóch – nic na to nie wskazuje). Bo to przecież nie jest tak, że Tottenham w ostatnim czasie nie wydawał pieniędzy na piłkarzy: latem ubiegłego roku zainwestował ponad 150 milionów funtów. To jest tak, że nie wydawał ich dobrze. I ktoś ponosi za to odpowiedzialność.

Dziś żaden z kibiców Tottenhamu nie chce stawiać pomnika Levy’emu. Wyalienowani, sfrustrowani i wściekli żądają jego dymisji, zwłaszcza kiedy patrzą, jak ich ulubieniec Mauricio Pochettino rozmawia o przyjęciu posady w Chelsea. „Nigdy nie ujrzysz mego cienia, ani nie usłyszysz mych kroków / Kiedy księżyc lśni nad Hotspur Way” – nuci im pod nosem Daniel Levy.

Czy Antonio Conte naprawi Tottenham

1. Wygląda na to, że czasami warto wyrazić swój sprzeciw – i to nawet kiedy wydaje się sprzeciwiającemu, że nic nie może. Nie jest przecież współwłaścicielem klubu, nie jest jego udziałowcem, a kapitaliści zarządzający drużyną, której ma pecha kibicować, wiedzą aż za dobrze, że nigdy z nią nie zerwie i z roku na rok mogą liczyć na jego lojalność i portfel. W przypadku Tottenhamu jednak, i pięćdziesiątej czwartej minuty meczu z Manchesterem United, kiedy to Nuno Espirito Santo nieoczekiwanie zdjął z boiska jednego z najlepszych w drużynie Lucasa Mourę, okazało się, że buczenie poirytowanych tą decyzją fanów uruchomiło proces, który ostatecznie doprowadził do zmiany trenera, a kto wie: może nawet stał się początkiem powrotu klubu na właściwą ścieżkę. 

Oczywiście Daniel Levy miał mnóstwo powodów, by czuć większą niż inni prezesi presję fanów. W trakcie smutnych pandemicznych miesięcy, gdy drużyna prowadzona przez José Mourinho jakże często ustawiana była w niskim bloku, miałem nieraz poczucie, że szczęściem w nieszczęściu prezesa było właśnie to, że patrzyliśmy na ów mozół w telewizji, a nie z wysokości trybun, gdzie moglibyśmy czasem wykrzyczeć to, co naprawdę myślimy. Od czasu zwolnienia Mauricio Pochettino Daniel Levy podejmował wszak same niedobre decyzje, a klub, który dwa lata temu grał jeszcze w finale Ligi Mistrzów teraz nie jest nawet pewny wyjścia z nienajmocniejszej przecież grupy w Lidze Konferencji Europy. Nie dość, że po kochanym przez fanów i stawiającym na proaktywny futbol Argentyńczyku (to, jak grał Tottenham w najlepszych sezonach Pochettino, było właśnie owym klubowym „DNA”, o którym tyle mówiło się latem w trakcie poszukiwań kolejnego szkoleniowca) sprowadził reaktywnego Mourinho, nie dość, że zwolnił tego ostatniego na kilka dni przed finałem Pucharu Ligi, nie dość, że wplątał klub w zakończoną kosmiczną kompromitacją aferę z Superligą, nie dość, że proces rekrutowania kolejnego szkoleniowca zamienił w farsę, którą ostatecznie zakończył zatrudnieniem Nuno Espirito Santo, to jeszcze wyciska z fanów każdego funta, śrubując ceny biletów i koszulek tak samo jak ceny piłkarzy, których sprzedaje innym klubom.

2. Levy to cholerny spryciarz. Nie chce, by kibicowska furia obróciła się przeciwko niemu, więc na porażkę z Manchesterem United zareagował bardzo szybko. Napisałem już zresztą kiedyś, że uczy się na własnych błędach i potrafi je naprawić, więc tak jak wyciągnął wnioski z pochopnej decyzji o powierzeniu drużyny Mourinho, tak zareagował na serię nieprzekonujących meczów Tottenhamu pod wodzą Espirito Santo. Zwolniony dzisiejszego poranka Portugalczyk był człowiekiem niewątpliwie nietoksycznym i rzetelnym w relacjach z piłkarzami, czego nie dało się powiedzieć o poprzedniku, ale podobnie jak poprzednik miał wizję piłki niepasującą do oczekiwań zarządu i fanów. O tym, jak ciężko mu było wypracować sobie pozycję nie mówię: piłkarze świetnie zdawali sobie sprawę, że nie był pierwszym wyborem ich szefów. Na jego pożegnanie chcę więc dodać jeszcze tylko to, że z pewnością znajdzie klub, w którym poradzi sobie lepiej; przykład Davida Moyesa i jego odrodzenia po zwolnieniu z Manchesteru United jest tutaj dobrym punktem odniesienia.

Wróćmy jednak do sprytu Daniela Levy’ego. Co znaczące: komunikat klubowy o zwolnieniu Nuno Espirito Santo cytuje słowa nie prezesa, ale dyrektora sportowego Fabio Paraticiego; co złego to nie ja, zdaje się mówić Levy, a natchnięty nową nadzieją kibic, oczywiście, jeszcze raz mu uwierzy.

3. No bo też w przypadku zatrudnienia Antonio Conte kibic ma prawo do optymizmu. Trudno nawet nie pomyśleć, że kto wie, czy porażka z Manchesterem United nie okaże się w dłuższej perspektywie błogosławiona, bo przecież gdyby wynik tego meczu był korzystny dla gospodarzy, to włoski trener mógłby znaleźć zatrudnienie na Old Trafford. Tottenhamowi przeleciałaby koło nosa okazja zatrudnienia znakomitego fachowca, a z kolei zakończyłby się okres stagnacji w Manchesterze.

Oczywiście: Włoch nie zapuści tu korzeni, jak to kiedyś wydawało się, że zrobi Mauricio Pochettino, jego projekt nie będzie obliczony na stopniowe wzrastanie trenera i jego podopiecznych, jak można było mieć nadzieję w przypadku zatrudnienia np. Grahama Pottera. Ale też Tottenhamu nie stać teraz, w każdym możliwym sensie słowa „nie stać”, na eksperymentowanie i dawanie szans trenerom na dorobku. W świetle popandemicznych strat, utraty stałego źródła dochodów z gry w Lidze Mistrzów, a także, co tu kryć, wydatków poniesionych na odprawy zwalnianych szkoleniowców i na inwestycje w nowych zawodników, które następowały i minionego lata, i w trakcie poprzednich okienek, kolejny sezon osuwania się w przeciętność to coś więcej niż pewne odejście Harry’ego Kane’a – to cofnięcie się w sportowym rozwoju o ponad dekadę, do czasów sprzed pierwszego awansu do Champions League pod Harrym Redknappem. Coż z tego, że wybudowano w tym okresie jeden z najpiękniejszych stadionów Europy, skoro w ostatnich dniach realna była perspektywa, że ów stadion na trwale zrobi się nieprzyjemnie pusty (już dziś podczas meczów Ligi Konferencji Europy wypełnia się mniej więcej połowa trybun).

Nie o zapuszczenie korzeni więc chodzi. Antonio Conte – podobnie jak to kilkanaście lat wcześniej robił Mourinho – przychodzi, wygrywa, idzie dalej. Inaczej niż Mourinho, nie zostawia po sobie jednak spalonej ziemi, ba: kluby, z których odchodzi, nadal radzą sobie nieźle, a piłkarze, których prowadził, są wciąż ich podporami. A co może ważniejsze: jego czas nie minął także w sensie filozofii gry i wyników. Z Juventusem odnosił sukcesy nie tylko jako piłkarz, ale także jako trener, i oczywiście było to jakiś czas temu – ale poukładanie najsłabszej w ostatnich dekadach reprezentacji Włoch przed poprzednim Euro, podobnie jak triumfy z Chelsea i Interem to już czasy nieodległe. W rankingach najlepszych trenerów świata sporo zamieszania wprowadzają ostatnio Nagelsmann czy Tuchel, ale przecież nazwisko Contego wciąż wymienia się jednym tchem obok Kloppa czy Guardioli jako postaci z absolutnego szczytu.

4. Mówiąc nieco ironicznie, zatrudniając go na miejsce Espirito Santo Tottenham zrobił prezent wszystkim dziennikarzom zajmującym się tym klubem, bo przecież sylwetki Włocha przygotowali już w pierwszych dniach czerwca, podczas pierwszej fali negocjacji na temat jego powrotu do Londynu. Zdążyli wtedy napisać, że jego drużyny są zwykle świetnie przygotowane fizycznie i taktycznie i że mają jasno wytyczone ścieżki docierania pod bramkę przeciwnika (pod Nuno Espirito Santo była to droga przez mękę i liczenie na indywidualny zryw Sona czy Ndombele, pod Mourinho – wyłącznie czyhanie na błąd rywala i wyjście z szybką kontrą). Zdążyli zauważyć, że sam Conte jest świetnym motywatorem i że nie boi się wejść w zwarcie z przerośniętymi ego w szatni (skądinąd jego ego do najmniejszych nie należy, ale też i jako piłkarz, i jako trener nie wypadł sroce spod ogona); akurat szatnia Tottenhamu od dawna wymaga wstrząsu, a Conte nie dość, że wstrząsnąć potrafi, to chyba jeszcze lubi to robić. Zdążyli opisać, jak zespół niewspółpracujących ze sobą i wyalienowanych jednostek staje się pod jego wodzą prawdziwą machiną wojenną. Zdążyli wyobrazić sobie tę machinę w preferowanym przezeń ustawieniu, z trójką z tyłu, ze zmotywowanymi Kane’em i Sonem na szpicy (z napastnikami potrafi Włoch pracować równie dobrze, jak z obrońcami) i z na nowo zaznajomioną z pressingiem drugą linią.

Wtedy, w czerwcu, Conte ostrzegał zarząd Tottenhamu, że wymaga pełnego zaufania – i pieniędzy na szybką przebudowę drużyny. Że jeśli nie będzie mógł oczekiwać ani jednego, ani drugiego, lepiej żeby go nie zatrudniali. Wtedy jeszcze Danielowi Levy’emu wydawało się pewnie, że znajdzie szkoleniowca lepiej pasującego do profilu opisanego w poprzednim blogu, nie tylko stawiającego na ofensywną, atrakcyjną piłkę, ale też dającego szansę klubowej młodzieży – a przy tym szkoleniowca bardziej spolegliwego. Teraz jednak pole manewru prezesa zostało radykalnie ograniczone. Jeśli chce ratować sezon, a wraz z nim ratować swoją skórę, nie znajdzie lepszego fachowca, zwłaszcza takiego, który byłby obecnie bezrobotny.

Po sprawiedliwości warto zresztą zauważyć, że zdarzały się sezony, w których Antonio Conte prowadził swoje drużyny do sukcesów bez wielkich wzmocnień, i że swoich piłkarzy potrafił zarówno „zabijać”, jak się wyraził w głośnej rozmowie z Thierrym Henrym, jeśli oczywiście nie chcieli się uczyć i nie okazywali szacunku, ale także zamieniać w supergwiazdy. W dostępnej również po polsku autobiografii Chielliniego, cytowanej na portalu The Athletic w świetnym tekście Jamesa Horncastle’a (pisanym kilka dni temu z założeniem, że Conte zostanie trenerem… Manchesteru United), legendarny obrońca reprezentacji Włoch mówi o tworzeniu przez tego szkoleniowca kultury wygrywania – i dodaje, że jedną z jego największych zalet jest zdolność do dokonywania resetu. Jedno i drugie potrzebne jest teraz w północnym Londynie jak tlen.

Napisał na Twitterze Tom Williams, że jeśli jest na świecie jakiś trener zdolny do naprawienia Tottenhamu, to jest to Antonio Conte, ale zarazem, że jeśli jest na świecie jakiś klub zdolny do zniszczenia Antonio Contego, to również jest to Tottenham. Sam się dziwię temu, co zaraz napiszę, ale bardziej prawdopodobny wydaje mi się ten pierwszy scenariusz.

Tottenham, czyli odłączenie

Niektóre zdania zestarzały się kiepsko. „Musimy się teraz skoncentrować na zatrudnieniu nowego trenera. Doskonale zdajemy sobie sprawę z potrzeby wybrania kogoś, kto wyznaje te same wartości, co nasz wielki klub, i kto zagwarantuje powrót do gry w piłkę, z której zawsze byliśmy znani – gry w piłkę ofensywną, płynną i dostarczającą fanom wiele emocji”, napisał Daniel Levy w liście do fanów na zakończenie poprzedniego sezonu, 19 maja 2021 roku. Brzmiało to jak świadectwo opamiętania, dowód niezbędnej autorefleksji po okresie, w którym pod wodzą José Mourinho drużyna zapominała stopniowo, jak gra się płynnie i ofensywnie – ale nie minęło pół roku, naznaczonego chaotycznymi poszukiwaniami kolejnego szkoleniowca, i jest gorzej niż było. Tottenham w zasadzie przy podniesionej kurtynie, bo przecieki do mediów to jedna ze specjalności tego klubu, prowadził rozmowy m.in. z Antonio Conte, Paulo Fonsecą, Gennaro Gattuso (umówmy się: znalazłoby się paru szkoleniowców lepiej pasujących do charakterystyki z pisma Levy’ego), a media spekulowały, że interesowali go również Julian Nagelsmann, Hansi Flick, Brendan Rodgers i ten, który do profilu pasował najlepiej, ale którego nie chcieli puścić z Paryża: Mauricio Pochettino. W przypadku pierwszych trzech wymienionych negocjacje były naprawdę zaawansowane, a decyzje o odstąpieniu od ich sfinalizowania ocierały się o farsę – Gattuso skancelowali kibice, pomni jego homofobicznych i szowinistycznych wypowiedzi sprzed lat.

Skończyło się na Nuno Espirito Santo – i ta decyzja zastarzała się równie kiepsko, jak wypowiedź Daniela Levy’ego. Uwierzcie mi: napisanie tego zdania nie przyszło mi łatwo, generalnie nie znoszę łatwego wskazywania kciukiem w dół i przypisywania wszystkich niepowodzeń drużyny jednemu winowajcy. Portugalczyk wydaje się uczciwym i skromnym człowiekiem ciężkiej pracy, fani Wolverhampton przez kilka lat jego związku z tym klubem zdążyli go polubić. Generalnie: nowym szkoleniowcom trzeba dawać dużo więcej czasu, a prosta decyzja o zwolnieniu trenera rzadko okazuje się rozwiązaniem problemów klubu; w Tottenhamie przekonywaliśmy się o tym wielokrotnie, a i w Newcastle można by powiedzieć niejedno o tym, ile kibicowskiej nienawiści zbierał na siebie Steve Bruce niejako w zastępstwie za naprawdę odpowiedzialny za nienajlepszą kondycję klubu zarząd. W sumie to nawet żywiłem do Portugalczyka nieco sympatii po tym, jak pomógł klubowi zamknąć ten tyleż żenujący, co komiczny okres poszukiwań nowego szkoleniowca, i ochoczo uwierzyłem w opowieści, że pragmatyczny styl gry Wolves był raczej funkcją obiektywnych uwarunkowań, niż osobistych preferencji trenera.

Z drugiej strony jednak po czterech miesiącach pobytu Nuno Espirito Santo w północnym Londynie trudno znaleźć jakiekolwiek argumenty za kontynuacją tego eksperymentu. Owszem: w trakcie pierwszej połowy meczu z Chelsea drużyna udanie próbowała wysokiego pressingu, ale wystarczyła korekta formacji rywala w przerwie, by całość skończyła się ponuro. Owszem: na inaugurację udało się wygrać z Manchesterem City, ale był to klasyczny przykład spotkania, w którym piłkarze Pepa Guardioli pokonali się sami, nie wykorzystując mnóstwa dobrych sytuacji. Reszta jest, niestety, milczeniem. O poprawie gry obronnej trudno mówić w świetle frajersko traconych bramek – z West Hamem przed tygodniem po rogu, z Manchesterem United po szybkich atakach, podobnie z Arsenalem, w których to derbach apatia drużyny była kompletnie niewytłumaczalna. Co gorsza: zespół nie wie również, jak atakować. Statystyki strzałów, bramek, wykreowanych szans ma niemal najgorsze w lidze (wczoraj na bramkę MU nie oddał celnego uderzenia, co w przypadku meczu u siebie zdarzyło się po raz pierwszy od ośmiu lat), statystyki przebiegniętych kilometrów ma najgorsze. Na skąpych skądinąd w dające się zacytować zdania konferencjach prasowych Nuno Espirito Santo mówi wprawdzie o wytworzeniu „partnerstw” między zawodnikami, ale na boisku nawet znający się od lat i u Mauricio Pochettino rozumiejący się bez słów piłkarze sprawiają wrażenie, jakby grali ze sobą po raz pierwszy. Nawet u Mourinho współpraca między Kane’em i Sonem wyglądała o niebo lepiej niż teraz; inna sprawa, że Harry Kane nie wygląda dziś na zdolnego do współpracy z kimkolwiek – kryzys jego formy to temat na osobny tekst, w którym nieudany transfer do Manchesteru City z pewnością nie wytłumaczy wszystkiego.

O jakim zresztą tworzeniu „partnerstw” mówimy, skoro z w miarę wykrystalizowanego składu trener wymontował przed meczem z United dwa składniki, a zmiennicy Reguliona i Ndombele – Davies i Lo Celso – bynajmniej nie wnieśli do drużyny nowej jakości, a ten pierwszy należał do najsłabszych zawodników pod obiema bramkami? Od początku sezonu szkoleniowiec szuka formuły i formacji, ale wciąż jej nie znalazł, a tacy piłkarze jak Ndombele czy Dele Alli okazują się na zmianę to kluczowi, to kompletnie niepotrzebni. Wczorajsza decyzja o zmianie Lucasa Moury na Bergwijna po dziesięciu minutach drugiej połowy nie była oczywiście aż tak skandaliczna, by przyjmować ją buczeniem i wołaniem „Nie wiesz, co robisz” (wyraźne świadectwo frustracji fanów), ale nie przyniosła poprawy gry; jeden z najlepszych w ostatnich meczach Lucas przynajmniej próbował dryblingu i można było liczyć na to, że faulującym go rywalom przybędzie kartek – jeśli zliczyć statystyki indywidualnych pojedynków i kiwek był w Tottenhamie najlepszy. Skończyło się jakże łatwym zwycięstwem pogrążonego w kryzysie Manchesteru United, którego trener wychodził na stadion pod presją zwolnienia z pracy – jeszcze raz się przekonaliśmy, że trudno o lepszego rywala na odbicie niż Tottenham.

Odłączenie – to jest słowo, które nieustannie przychodzi mi na myśl, kiedy ostatnio myślę o Tottenhamie. Odłączenie nie tylko w relacjach między poszczególnymi piłkarzami – zbyt wielkie odległości między nimi na boisku, brak zrozumienia, brak schematów szybkiego rozegrania piłki, synchronicznego podchodzenia do pressingu, ewentualnie cofania się do obrony itd. Odłączenie nie tylko w relacjach między zawodnikami i trenerem – w mediach sporo jest relacji o tym, że piłkarze uważają nowego szkoleniowca za zdystansowanego i niekomunikatywnego. Odłączenie nie tylko myślącego o optymalizacji zysków prezesa od świadomości, że ostatecznie muszą one być pochodną sukcesów sportowych (kłania się ten brak wzmocnień i odświeżenia składu, gdy drużyna Pochettino jechała już na oparach; skądinąd mimo kaskady transferów, jaka nastąpiła już po zwolnieniu Argentyńczyka, trzon drużyny wciąż stanowią piłkarze, którzy swój szczyt osiągnęli pod jego wodzą…). Odłączenie bazy kibicowskiej od klubu, który za bilety i koszulki każe płacić najwięcej, a na boisku oferuje najmniej. Odłączenie, w którym piszę te słowa w zasadzie z poczucia obowiązku niż autentycznej emocji. Odłączenie, które zaczęło się w chwili zwolnienia Mauricio Pochettino i które fatalne decyzje o wyborze jego następcy jeszcze pogłębiły.

Tak, prosta decyzja o zwolnieniu trenera rzadko okazuje się rozwiązaniem problemów klubu, czasami jednak bywa wizjonerska. W Tottenhamie, także dzięki dokonanym tego lata i nieźle rokującym transferom Romero, Emersona czy Gila, wciąż znajduje się ekipa zawodników, która pod wodzą szkoleniowca z pasją i wizją byłaby zdolna włączyć się do walki o pierwszą czwórkę. Z punktu widzenia kogoś zarządzającego klubem odwlekanie nieuchronnego jest marnowaniem ich potencjału i czasu, jaki jeszcze im został w tej drużynie – cóż z tego, że w przypadku takich zawodników jak Lloris czy Kane, pewnie niedługiego. 

Tak, myślenie o piłkarzach Tottenhamu nie jak o transferowym mięsie i nie jak o kolumnach liczb umieszczanych przy ich nazwiskach czy mnożących się na ich kontach, z perspektywy niejednego zgorzkniałego fana może się mijać z celem. W końcu po to te, pożal się Boże, gwiazdy dostają pieniądze od prezesa i doping od nas, żeby na boisku dawali z siebie wszystko. A jednak czasami im współczuję. Myślę, że wciąż mają swoje ambicje sportowe i wciąż pamiętają, jak bardzo można cieszyć się grą. Ich kariera nie potrwa długo. Znalezienie kogoś, kto umiałby sprawić, że to, co robią, naprawdę będzie miało sens, dawno nie było tak palącą potrzebą.

PS Wrzucam tego bloga jak najszybciej się da, bo z Londynu dochodzą wieści, że prezes Levy i dyrektor Paratici rozmawiają właśnie o zwolnieniu trenera. Nie chciałbym, żeby i on się kiepsko zestarzał.

Miałeś, Daniel, złoty róg

Miałeś, Daniel, czapkę z piór. MIałeś drużynę, która grała regularnie w Lidze Mistrzów i biła się o mistrzostwo kraju. Miałeś drużynę komplementowaną przez cały piłkarski świat i taką, za którą kibice stali murem. Miałeś trenera, którego komplementowano równie silnie, a kochano jeszcze bardziej. Nie płaciłeś im zbyt dobrze, ładnych paru prezesów w Premier League wydawało pieniądze ręką dużo bardziej lekką niż Ty, ale wszyscy to rozumieli: budowałeś stadion i to był na tamten moment priorytet w rozwoju klubu. Taki był zresztą element dealu, związanego z uczestnictwem w Twoim projekcie – także Mauricio Pochettino wiedział, podpisując, a potem przedłużając z Tobą umowę, że musi przede wszystkim pracować z tymi piłkarzami, których przejął po Timie Sherwoodzie i Andre VIllas-Boasu; że musi wesprzeć ich w rozwoju i że musi również bacznie przyglądać się młodzieży, która trenuje w akademii, tak samo zresztą, jak robił to w Southamptonie. Chętnie przyznaję: przez kilka lat ten model sprawdzał się znakomicie. W drugim roku pracy Pochettino – z pewnością za wcześnie, zważywszy na fazę rozwoju jego zespołu – Tottenham walczył o mistrzostwo z Leicester, w trzecim, bijąc rekord zdobytych punktów w Premier League, ustąpił w tabeli jedynie Chelsea. Później jednak (nawiasem mówiąc po kończącym poprzedni sezon meczu z Leicester, równie rozrywkowym, jak dzisiejszy) przyszedł sierpień 2018 roku, ten pierwszy w dziejach, w którym nie przeprowadziłeś ani jednego transferu, choć tak wiele mówiło się wtedy na przykład o sprowadzeniu Jacka Grealisha.

Czy to był ten moment, Daniel? Czy to wtedy klub zamiast piąć się nadal wzwyż, skręcił na ścieżkę, która doprowadziła go w miejsce, które zajmuje dzisiaj: z awansem do niechcianej przez nikogo Ligi Konferencji, bez prawa gry w Lidze Europy, bez trenera i z najlepszym zawodnikiem, ba, klubową legendą otwarcie mówiącą, że chciałaby walczyć o najwyższe cele, na co tutaj się nie zapowiada? Czy to wtedy właśnie trzeba było zrobić coś, na co i tak musiałeś się zdecydować kilkanaście miesięcy później, wydając dziesiątki milionów na Ndombele czy Lo Celso, a potem przeprowadzając kolejne transfery, których życzył sobie José Mourinho (o odprawie dla Pochettino, lukratywnym kontrakcie Portugalczyka i kolejnej odprawie dla tego ostatniego już nie wspominam)? Czy to wtedy trzeba się było rozejrzeć za następcą mającego wkrótce wyjechać do Chin Moussy Dembelego, znaleźć defensywnego pomocnika na miejsce borykającego się z kontuzjami Wanyamy i zwiększyć rywalizację na bokach obrony? Kiedy przypominam sobie wypowiedź Jamiego Carraghera, już podczas pobytu Mourinho w klubie, że był taki czas, kiedy Tottenham Pochettino od mistrzostwa Anglii dzieliły dwa transfery, a teraz brakuje mu pięciu, by w ogóle myśleć o wskoczeniu na poziom Tottenhamu Pochettino, zastanawiam się, czy to nie właśnie tamtą chwilę miał na myśli.

Wiem, do historycznego występu drużyny w finale Ligi Mistrzów pozostawał jeszcze rok, ale ów sensacyjny rajd przez stadiony Dortmundu, Manchesteru i Amsterdamu, zaciemniał obserwację oczywistego dość faktu, że już od stycznia 2019 drużyna wyraźnie dołowała w Premier League. Zresztą czytałeś na pewno – zbyt wytrawnym jesteś biznesmenem, by nie uczyć się od mistrzów zarządzania – obserwację Aleksa Fergusona, że cykl odnoszenia sukcesów przez zespół trwa cztery lata. W przypadku drużyny Pochettino akurat tyle upływało właśnie latem 2018 i w gruncie rzeczy powinieneś być wdzięczny Maurycemu, że tak pięknie potrafił go przedłużyć. Inna sprawa, że Ferguson nigdy by na coś podobnego nie pozwolił: Szkot wiedział, że nowy impuls jest potrzebny nawet kiedy w momencie wdrażania zmian wszystko wydaje się iść w najlepszym porządku i na pierwszy rzut oka ruszanie czegokolwiek wydaje się wręcz zbędne.

Kiedy zasiadasz sam w ciszy swojego gabinetu, kiedy próbujesz zapomnieć o protestach kibiców, coraz głośniej domagających się Twojej dymisji i niemogących wybaczyć Ci fatalnego zauroczenia José Mourinho oraz zaangażowania w niesławny projekt Superligi, z pewnością jesteś w stanie przypomnieć sobie argumenty, dla których postępowałeś tak, a nie inaczej. Księgowo wszystko się pięknie dopinało. Stadion był prawie gotowy. Przychody z Ligi Mistrzów, kontrakty sponsorskie, umowy telewizyjne spowodowały, że klub wdarł się do pierwszej dziesiątki najbogatszych na świecie. Miałeś swoją globalną markę, dogadywałeś z Amazonem szczegóły filmu, który miałby wypromować ją jeszcze szerzej. Byłeś, owszem, wdzięczny, Maurycemu. Szczodrze go wynagradzałeś. Podwyżki dawałeś zresztą także Harry’emu – żaden z nich nigdy nie narzekał na Twoją hojność. A jednak coś przegapiłeś i kiedy, naciskany przez Pochettino, grzmiącego na konferencjach prasowych, że aby zrobić ostatni krok do wielkości klub musi zacząć inaczej działać na rynku transferowym, sięgnąłeś w końcu do klubowej kasy – było już za późno. Po przegranym finale odszedł Eriksen, trenera i większość grającej zbyt długo razem drużyny dopadło poczucie wypalenia, Ndombele zaś adaptował się powoli, a Lo Celso złapał kontuzję: zabrakło czasowego bufora, z jakim do zespołu wkomponowuje się nowych zawodników; zwłaszcza do zespołu grającego i trenującego w tak specyficznym stylu, jak u Pochettino.

Niewykluczone, że zabrakło też cierpliwości, kiedy jesienią 2019 drużyna była w potężnym kryzysie, kiedy przegrała z Bayernem, kiedy kontuzjował się Lloris i kiedy zmiana trenera wydawała się najprostszym rozwiązaniem. Zawsze chciałeś zatrudnić José Mourinho, prawda? W trakcie kilku scen serialu Amazonu słałeś mu spojrzenia wręcz miłosne. Może trudno się dziwić, że nie wytrzymałeś nerwowo – choć przykład, z jakim w ostatnich tygodniach Liverpool Jurgena Kloppa wyszedł z wcześniejszego kryzysu, z pewnością mógłby być dla Ciebie pouczający. Kibice, jeśli jeszcze pamiętasz, raczej nie domagali się wyrzucenia Maurycego…

MIałeś, Daniel, złoty róg. To była naprawdę piękna przygoda. Wydaje się niewiarygodne, ale równe dwa lata temu Twoi piłkarze szykowali się do gry w finale Ligi Mistrzów. Jestem pewien, że pamiętasz to jeszcze lepiej niż ja – choć ja też byłem wtedy w Madrycie i choć wieczór w Amsterdamie, zaledwie dwa lata i dwa tygodnie temu, uważam za najpiękniejszy piłkarsko wieczór w moim życiu. Problem w tym, że myśl o powrocie w tamto miejsce wydaje się dziś kwestią równie realną, jak to, że po Arbacie znów przespaceruje się Puszkin. Co było, nie wróci i szaty rozdzierać by próżno, jak śpiewał Okudżawa (a przecież mi żal…). A co przyniesie przyszłość? Sam powiedz: od kiedy Chelsea zatrudniła Tuchela, a Bayern sięgnął po Nagelsmanna, każda kolejna kandydatura nowego szkoleniowca, jaką rozważasz, wydaje się kandydaturą nierealną, niedoskonałą, w najlepszym razie przejściową albo skrajnie ryzykowną, a Ty nie bardzo już możesz pozwolić sobie na ryzyko – nie tylko sportowe, także (w świetle długów, pandemii, pustych trybun, braku zysków wygenerowanych przez dobrą grę drużyny) ekonomiczne. W gruncie rzeczy mam nieodparte wrażenie, że kiedy osiem lat temu z Tottenhamu odchodził Gareth Bale (mam nadzieję, że po jego dzisiejszym wejściu z ławki zrobisz coś, żeby nie odchodził ponownie…), ba: kiedy siedem lat temu drużynę przestawał prowadzić Tim Sherwood, mieliśmy więcej powodów do optymizmu niż dziś, nawet jeśli na King Power Stadium grupa zatrudnianych przez Ciebie – i przez wiele minut sprawiających wrażenie, jakby widzieli się po raz pierwszy – zawodników zdołała jednak wygrać.

Tak naprawdę Ci nie zazdroszczę. Kibicuję Twojemu klubowi tak długo, że kryzys taki, jak obecny, jest dla mnie stanem naturalnym, do niczego innego nie przywykłem, nic innego nie pamiętam, to epoka Pochettino wydaje mi się tak naprawdę jakąś pogodową anomalią, a nie dzisiejszy bałagan i chaos. Ale Ty? Z Twoimi ambicjami i wizją? Z Twoim skrywanym starannie pragnieniem naszej akceptacji, bycia kochanym i docenionym za wszystkie swoje trudy? Był taki czas, w którym się wydawało, że zastałeś Tottenham drewnianym i zostawisz murowanym – i że będziesz miał kiedyś pomnik przed stadionem i trybunę swojego imienia na nim. Ale teraz? Czapkę wicher niesie do Manchesteru, róg huka po Paryżu. Ostał ci się ino sznur.

(W dramacie Wyspiańskiego w tym momencie pieje kogut, ciekawe, czy ten z klubowego herbu. Mimo dramatycznych wołań Jaśka nikt się nie budzi).

PS Za dwa tygodnie premiera „Światła bramki”. Książkę z solidnym rabatem (i Lucasem Mourą na okładce) można zamówić w przedsprzedaży tutaj.

Siedemnaście miesięcy José Mourinho

Będzie krótko, bo długo było już o superlidze, a przecież trzeba jeszcze skończyć ostatnie korekty książki, no i w ogóle może napić się wina, niechże nawet będzie: portugalskiego, bo wiadomość, jaką mam tu skomentować, jest wiadomością dobrą i od dawna wyczekiwaną. Szczerze mówiąc: wyczekiwaną od 17 miesięcy, czyli od dnia, w którym José Mourinho został trenerem Tottenhamu. 

Stali czytelnicy bloga wiedzą: nie był moim faworytem, uważałem, że ze swoim przywiązaniem do reaktywnego futbolu i konfrontacyjnym sposobem pracy z zawodnikami nie pasuje ani do tego klubu, z jego tradycją piłki ofensywnej i cieszącej oko fanów, ani do tej konkretnej grupy piłkarzy, odziedziczonych po poprzedniku i nauczonych przez niego pewnego określonego sposobu gry i pracy. Argumenty, które przedstawiałem na poparcie tych zdań można wyszukać po blogowym tagu „Mourinho”; znajdzie się tam także jeden czy dwa wpisy, w których oddawałem Portugalczykowi sprawiedliwość, kiedy jesienią ubiegłego roku drużyna zdawała się nabierać rozpędu. Zbyt krótki był to jednak zryw, nawet jeśli dzięki niemu Harry Kane wciąż może zostać piłkarzem roku Premier League; on jeden zresztą w trakcie tego półtora roku nie obniżył lotów (owszem, momenty mieli też Son czy Ndombele, ale daleko im było do regularności kapitana reprezentacji Anglii) i w ostatnich godzinach myślałem również o tym, czy planując zwolnienie Mourinho prezes Levy nie wykonuje gestu uprzedzającego, mającego przekonać lidera, symbol i żywą legendę drużyny, że warto jednak nie rozglądać się za innym klubem, bo bałagan, jaki zapanował w ostatnich miesiącach w ośrodku treningowym Tottenhamu zostanie posprzątany.

To najprostszy sposób weryfikacji osiągnięć Mourinho w północnym Londynie: sprawdzenie, jak radzili sobie pod tym szkoleniowcem poszczególni zawodnicy. Czy stali się lepszymi piłkarzami, czy przebili się do reprezentacji swoich krajów, czy przeciwnie: wypadli z łaski swoich selekcjonerów, z tym angielskim na pierwszym miejscu oczywiście. Czy defensywa – na której niezawodności Portugalczyk opierał w poprzednich klubach swoje sukcesy, stała się nieco bardziej niezawodna. Czy kiedy drużyna obejmowała prowadzenie w meczu, była w stanie dowieźć je do końca. Czy umiała rozgrywać atak pozycyjny albo przeprowadzić jakiś koherentny pressing w meczach, podczas których rywal ani myślał się odsłonić, nadziać na kontrę, a następnie skapitulować. I co o tym wszystkim miał do powiedzenia on sam, z tygodnia na tydzień robiący podczas rozmów z dziennikarzami coraz bardziej tajemnicze miny, że wie, ale nie powie. Chociaż tyle, że w porównaniu z czasami Interu, Realu, drugiej Chelsea czy Manchesteru złagodniał nieco i nawet jego awantury nie miały już tak apokaliptycznego wymiaru jak niegdyś, ale miny, jakie na ławce robili ostatnio Dele czy Bale mówiły same za siebie (żeby było jasne: nie mówię, że piłkarze są w takich sytuacjach bez winy i z pewnością dwaj wymienieni mogliby patrząc w lustro przyznać szczerze, czy dawali z siebie wszystko drużynie, zwłaszcza kiedy przychodziło jej się bronić, czyli, ekhem, stanowczo zbyt często – ale ostateczną odpowiedzialność za ich zmotywowanie zawsze ponosi trener).

To też już kiedyś napisałem: Daniel Levy uczy się na błędach. Od tylu lat marzył o trenerze-celebrycie i kiedy w końcu było go na niego stać, spełnił swoje marzenie, ale teraz na powrót przyszedł do używania rozumu. Cenę zapłacił wysoką, może jednak spodziewane zyski z superligi sprawią, że nie będzie aż tak wysoka – i nawet perspektywa skończenia sezonu w środku tabeli Premier League nie wydaje się go przerażać. Jeśli obawiał się furii fanów w związku z dołączeniem do grupy rozłamowców w europejskiej piłce, jednym gestem zapewnił sobie także ich przychylność, bo zaprawdę: największym szczęściem Levy’ego i Mourinho było w ostatnich miesiącach to, że nie musieli się konfrontować z kibicami, zmuszonymi do oglądania tego, co jeszcze tak niedawno było ich ukochaną drużyną, z wysokości trybun. Obawy prezesa przed reakcją powracających na stadion fanów były jednym z powodów, które – zdaniem dziennikarzy The Athletic – skłoniły Levy’ego do bardziej zdecydowanych działań; cieszę się, że podnosiłem tę kwestię, podobnie jak i tę, że piłkarze narzekali na niską intensywność treningów oraz nadmierne skupienie w ich trakcie na rywalu. Nie żebym był znowu taki mądry – po prostu był to problem Mourinho w każdym kolejnym klubie, gdzie zamiast myśleć o wyrażeniu się na boisku jego podopieczni obawiali się raczej, że mogą zrobić coś nie tak. I gdzie jeśli drużynie przestawało się wieść, winni zawsze byli zawodnicy, nigdy trener.

Mimo wszystko jednak: siedemnaście miesięcy zleciało naprawdę szybko. Mourinho zostawia podzieloną szatnię, ale nie jest to jednak spalona ziemia po trzech latach nieustannych turbulencji. Ryanowi Masonowi, mającemu poprowadzić drużynę do końca sezonu – jako wychowankowi klubu i człowiekowi, którego karierę przerwała straszliwa kontuzja, a zarazem jednemu z ulubieńców Maurucio Pochettino – kibice przebaczą każdy błąd i każdą porażkę, w przekonaniu, że nawet jeśli powinie mu się noga, w wakacje może przyjść kolejny, oby lepszy szkoleniowiec niż José Mourinho. A w ciągu najbliższych paru dni przed finałem Pucharu Ligi powtarzać sobie będą opowieść o tym, jak to tymczasowy trener Roberto di Matteo wygrywał z Chelsea Ligę Mistrzów. Mourinho? Niechże już sobie idzie do Chin, gdzie dostanie jeszcze lepsze pieniądze niż w północnym Londynie, doprawdy nie będziemy mu żałować.

Stary ze mnie dureń, nic na to nie poradzę, ale napiszę i to: dawno nie czekałem na kolejny mecz swojej drużyny z taką ekscytacją.

Zakład Levy’ego

Dostałem dziś maila z Tottenhamu. „Podaruj sobie coś nowego, zasługujesz na to” – napisali dzień po tym, jak dali się ograć Manchesterowi CIty 3:0, i zachęcili do zakupów w klubowym sklepie. Pomyślałem, że nie tylko ja, ale wszyscy kibice tej drużyny zasługują na nowego trenera.

Powiedziałem to już wiele razy, ale chętnie powtórzę: Daniel Levy jest kapitalnym bizesmenem. Kiedy przejmował funkcję prezesa Tottenhamu od Alana Sugara – akurat 20 lat temu, w lutym 2001 roku – był to typowy klub środka tabeli, z piękną przeszłością i z ambicjami, ale raczej niemającymi pokrycia w rzeczywistości. O awans do europejskich pucharów daremnie starał się pierwszy trener zatrudniony przez Levy’ego, popularny wśród fanów z racji na niegdysiejsze piłkarskie zasługi Glenn Hoddle, starał się też – tym razem z powodzeniem – kolejny ulubieniec trybun White Hart Lane (zwłaszcza po nieszczęsnym epizodzie z Jacquesem Santinim) Martin Jol, a następca Holendra Juande Ramos po siedmiu latach starań dał Tottenhamowi pierwsze i jedyne trofeum czasów tej prezesury, umówmy się zresztą: niezbyt imponujące, bo Puchar Ligi. Z każdym kolejnym szkoleniowcem jednak można było mieć wrażenie, że klub się rozwija, nawet jeśli czasem robiąc dwa kroki do przodu z jednym w tył na zmianę. Za Harry’ego Redknappa był pierwszy w historii awans do Ligi Mistrzów, za Mauricio Pochettino fani Tottenhamu zaczęli się do Champions League przyzwyczajać, ba: drużyna zagrała także w finale tych rozgrywek. W międzyczasie prezes szykował się do rozbudowy stadionu – i proces ten zakończył sukcesem w 2019 roku, a rosnące znaczenie Tottenhamu podkreślały coraz bardziej znaczące umowy sponsorskie i w końcu fakt, że znalazł się on w pierwszej dziesiątce najbogatszych klubów świata. Kiedy w 1998 roku Daniel Levy pierwszy raz przymierzał się do sfinalizowania transakcji z Alanem Sugarem, wartość Tottenhamu wyceniano na 80 milionów funtów, teraz z pewnością przekracza miliard, może nawet półtora miliarda w tej walucie.

Patrząc z perspektywy tych dwudziestu lat łatwiej o dystans. Łatwiej o docenienie zasług Daniela Levy’ego (zwłaszcza tych na ekonomicznej niwie zarządzania klubem) i o wyrozumiałość wobec błędów (zwłaszcza tych na niwie sportowej). Z perspektywy lat widać zresztą, że za każdym razem z popełnionych błędów potrafił się wycofać, z perspektywy lat łatwiej też zrozumieć, dlaczego je popełnił. Mówiąc o błędach na niwie sportowej, mam oczywiście w pierwszym rzędzie na myśli pomyłki popełnione przy zatrudnianiu kolejnych trenerów – bo usankcjonowania odejść pewnych zawodników, mimo iż tak dla kibiców bolesnych, uniknąć nie był w stanie.

Jest wśród tych pomyłek jedna charakterystyczna i stale się powtarzająca. Daniel Levy, myśląc o zatrudnieniu kolejnego szkoleniowca, jakże często rozumuje w kategoriach wizerunkowych. Owszem, niby usiłuje pamiętać o profilu klubu, stylu gry, do jakiego zawsze przywiązani byli kibice, i o znaczeniu stawiania na wychowanków, ale nie potrafię obronić się przed wrażeniem, że przede wszystkim dba o to, by nazwisko trenera mówiło coś o pozycji i zamierzeniach kierowanej przez siebie firmy. Kiedy sprowadzał Jacquesa Santiniego, za którego krótkiego na szczęście pobytu w północnym Londynie Tottenham grał piłkę jeszcze koszmarniej defensywną niż za czasów obecnego trenera, ściągał selekcjonera jednej z najlepszych reprezentacji świata – cóż z tego, że kompletnie do Spurs niepasującego. Kiedy sięgał po Juande Ramosa, brał dwukrotnego zdobywcę Pucharu UEFA i zwycięzcę Superpucharu Europy. Kiedy brał Andre Villas-Boasa, stawiał na arcymodnego wówczas „młodego Mourinho”, który dopiero co wygrał Ligę Europy (owszem, w Chelsea powinęła mu się noga, ale wolno było sądzić, że to raczej wina opornej zmianom grupy trzymającej władzę w szatni). Była oczywiście po drodze decyzja o zatrudnieniu ligowego „strażaka”, czyli Harry’ego Redknappa, który miał uratować zespół przed spadkiem z Premier League po fatalnej końcówce kadencji Ramosa, ale im dłużej wspominam tę historię, tym bardziej mam poczucie, że jedynym dokonanym na podstawie w pełni sportowych kryteriów angażem był Mauricio Pochettino: gwarant udanej pracy z młodzieżą i futbolu tyleż ofensywnego, co opartego o będący w tamtym momencie najskuteczniejszą drogą do wygrywania meczów pressing. Chyba trudno się dziwić, że to Argentyńczyk dał klubowi sukcesy, którym nieprędko dorówna którykolwiek z jego następców.

Ale Pochettino nie był wtedy – cokolwiek mówilibyśmy o nim dzisiaj, gdy prowadzi już Paris Saint-Germain – nazwiskiem z absolutnego topu. Na widok jego pucułowatej twarzy sponsorzy nie zacierali rąk; dziennikarze nie wypełniali po brzegi klubowej sali konferencyjnej, gdy się z nimi spotykał. Kiedy więc zaczęło mu iść gorzej – a drużyna wciąż jeszcze grała w Lidze Mistrzów i wciąż w świeżej pamięci mieliśmy jej występ w finale tych rozgrywek – prezes rozstawał się z nim bez wielkiego żalu. I po raz kolejny się pomylił, rzecz jasna.

Oglądając „All or Nothing”, miniserial Amazonu o Tottenhamie, naprawdę zaskoczony byłem tylko raz: wtedy, gdy Daniel Levy powiedział, że podpisując kontrakt z Mourinho wiąże przyszłość swojego klubu z jednym z dwóch najlepszych trenerów świata – i gdy naprawdę wydawało się, iż był to raczej niekontrolowany przypływ szczerości prezesa niż kolejna marketingowa zagrywka. Kiedy kamera towarzyszyła ich rozmowom, miało się wrażenie, że Anglik spogląda na Portugalczyka z niemal erotyczną fascynacją; kiedy rozmowy się kończyły, to dlatego, że Mourinho, nie Levy, nie miał już więcej czasu. Czy zwykle tak bardzo pragmatyczny prezes Tottenhamu w kwestii wyboru portugalskiego szkoleniowca spełniał po prostu swoje marzenie sprzed piętnastu mniej więcej lat, kiedy Mourinho faktycznie był na szczycie, a Tottenhamowi do szczytu brakowało tak wiele? Owszem, nawet z Manchesterem United Portugalczyk wygrał Ligę Europy, więc prezes liczył pewnie, że może i tym razem zdoła wstawić jakiś puchar do klubowej gabloty (wciąż ma szansę, podkreślmy: w kwietniu zagra w finale Carabao Cup, a i z Europa League nie został jak dotąd wyeliminowany), ale nazywać go najlepszym po tym, jak bardzo futbol poszedł do przodu w ciągu minionej dekady?

Było w ciągu ostatnich miesięcy kilka chwil, podczas których nawet mnie się wydawało, że rządy Mourinho w Tottenhamie nie od razu skończą się katastrofą: w tym dziwnym pandemicznym sezonie zdarzyło się kilka meczów, podczas których jego piłkarze szczęśliwie się bronili i zabójczo kontratakowali, pokonując oba manchesterskie kluby i Arsenal. Duet Kane-Son imponował, Ndombele się odradzał, w środku pola asekurację defensywy zapewniał Hojbjerg. Nie trwało to jednak długo: pierwsze tygodnie 2021 roku są wydłużającym się pasmem utraconych prowadzeń, odniesionych w fatalnym stylu (a właściwie bez niego) klęsk i pomyłek będących udziałem w zasadzie każdego zawodnika pierwszego składu, bo przecież nie tylko Llorisa, Diera, Sancheza, Auriera, Daviesa czy Hojbjerga. Nawet futbolu reaktywnego – niezgodnego najwyraźniej z instynktem tej drużyny, pokazał to szalony mecz Pucharu Anglii z Evertonem – Mourinho nie był ich w stanie nauczyć. Czy przesadą będzie powiedzenie, że najwyraźniej nie potrafi już uczyć?

To była jedna z najważniejszych cech Mauricio Pochettino (ale także u VIllas-Boasa, a nawet u Sherwooda kilku młodych graczy Tottenhamu wzbiło się na poziomy wcześniej im niedostępne): powierzeni mu zawodnicy stawali się zwyczajnie lepszymi piłkarzami, co skądinąd również powinno stanowić argument dla prezesa, bo podnosili w ten sposób swoją rynkową wartość. U Mourinho poza Kane’em i coraz bardziej zmęczonym Sonem żaden chyba nie prezentuje poziomu wyższego niż w czasach poprzednika (Ndombele po prostu odzyskał formę, którą prezentował już w czasach gry w Olympique Lyon). Po prostu żal patrzeć na tę drużynę i jej członkowie w gruncie rzeczy mogą mówić o szczęściu, że grają przy pustych trybunach, bo nie muszą słuchać buczenia albo ciszy przenikliwszej nawet niż ta obecna, bo będącej oceną tego, co pokazują.

Po doświadczeniach drugiego pobytu w Chelsea, a potem w Manchesterze United, zaczęło się mówić, że cykl pracy Jose Mourinho w kolejnych klubach trwa trzy lata – w pierwszym roku rozpoznanie, w drugim sukces, a w trzecim spalona ziemia, ale dzisiaj wygląda to tak, jakby już w drugim roku na północnolondyńskiej glebie coś płonęło.

Nie myślcie sobie jednak, że zamieszczam tutaj kolejny gorzki i pesymistyczny tekst na temat obmierzłego mi od dawna Portugalczyka: kiedy patrzę na te dwadzieścia lat Levy’ego myślę sobie także i to, że prezes uczy się na błędach i potrafi wyciągnąć z nich wnioski. Przygoda Mourinho z Tottenhamem nie potrwa długo i pytanie, jakie sobie dzisiaj zadaję, brzmi: czy ten kapitalny biznesmen będący jego zwierzchnikiem zadziała na tyle szybko, że Juliana Nagelsmanna nie podbierze mu Bayern (albo, strach pomyśleć, Liverpool), no i czy kolejna zmiana na szczytach przekona Harry’ego Kane’a do pozostania w klubie. Podaruj sobie coś nowego, Daniel, to przede wszystkim Ty na to zasługujesz.